Μετέωρα
Ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του κόσμου, προστατευόμενο από την UNESCO, η οποία το έχει χαρακτηρίσει ως «Μνημείο της Ανθρωπότητας που πρέπει να διατηρηθεί και να προστατευθεί». Αποτελεί το σημαντικότερο –μετά το Άγιο Όρος– μοναστικό κέντρο στην Ελλάδα. Οι πρώτοι ασκητές ήρθαν εδώ τον 11ο αιώνα. Ωστόσο, τα Μετέωρα γνώρισαν άνθηση ως μοναστικό κέντρο τον 13ο-14ο αιώνα, καθώς πολλοί κάτοικοι των γύρω περιοχών ακολούθησαν τον μοναχικό βίο.
Ο παλαιότερος τρόπος πρόσβασης στα μοναστήρια των Μετεώρων ήταν η αναρρίχηση. Τότε είχε τη σημασία ενός αγώνα για απομόνωση και αναζήτηση του θείου. Σήμερα αποτελεί μια εναλλακτική δραστηριότητα και τον καλύτερο τρόπο για να απολαύσει κανείς τη μοναδικότητα του τοπίου. Άλλωστε, οι περισσότεροι προσκυνητές – επισκέπτες χρησιμοποιούν τα σκαλοπάτια που είναι λαξευμένα στα βράχια. Οι διαδρομές κατά μήκος των μονοπατιών είναι συναρπαστικές, κρυμμένες μέσα στον όγκο των τεράστιων βράχων, οι οποίοι θεωρείται ότι δημιουργήθηκαν από ιζήματα, πέτρες και άλλα υλικά που μετέφερε ένα μεγάλο ποτάμι, το οποίο κατέληγε στην περιοχή αυτή. Η συνεχής διάβρωση από τον άνεμο και τη βροχή, καθώς και άλλες γεωλογικές μεταβολές μέσα στους αιώνες, έδωσαν στους βράχους τη σημερινή τους μορφή.
Ιερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου
Βρίσκεται στον υψηλότερο και μεγαλύτερο βράχο. Ιδρύθηκε γύρω στο 1340 από τον Άγιο Αθανάσιο τον Μετεωρίτη (1302-1380). Αξίζει να δείτε τον πύργο (1520), το σημερινό Λαογραφικό Μουσείο με παλιά σκεύη και εργαλεία, το οστεοφυλάκιο, τον ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (1388 το ιερό του ναού, 1545 ο κυρίως ναός και ο νάρθηκας), το τραπέζι (1557, σήμερα Μουσείο Κειμηλίων της Μονής) και την εστία (1557, κουζίνα που σήμερα στεγάζει το Λαογραφικό Μουσείο με παλιά χάλκινα, πήλινα και ξύλινα μαγειρικά σκεύη).
Ιερά Μονή Αγίου Στεφάνου
Οι επίσημοι προστάτες της μονής είναι οι Άγιοι Αντώνιος (πρώτο μισό του 15ου αιώνα) και Φιλotheος (μέσα 16ου αιώνα). Ο μικρός ναός του Αγίου Στεφάνου είναι μονόκλιτη βασιλική, κτισμένη το 1350. Ο σημερινός ναός του Αγίου Χαραλάμπους (1798) είναι αγιορείτικου τύπου και κοσμείται με υπέροχα ξυλόγλυπτα. Το επιβλητικό τραπέζι έχει μετατραπεί σε πρότυπο σύγχρονο μουσείο με εκθέματα από τα πιο αξιόλογα κειμήλια της μονής: χειρόγραφα, μεταβυζαντινές εικόνες, χρυσοποίκιλτα άμφια και υφάσματα, ξυλόγλυπτα, περίτεχνα αργυροχοϊκά έργα κ.ά.
Ιερά Μονή Βαρλαάμ
Σύμφωνα με την παράδοση, κατοικήθηκε για πρώτη φορά από τον ασκητή ερημίτη Βαρλαάμ τον 14ο αιώνα. Το μεγαλύτερο αγιορείτικου τύπου καθολικό της μονής, αφιερωμένο σε όλους τους Αγίους, χτίστηκε το 1542. Ο κυρίως ναός αγιογραφήθηκε το 1548 από τον Θηβαίο ζωγράφο Φράγκο Κατελάνο. Στα τέλη του 16ου και στις αρχές του 17ου αιώνα, λειτούργησε το πιο οργανωμένο βιβλιογραφικό εργαστήριο των Μετεωρίτικων μονών καθώς και ειδικό εργαστήριο χρυσοχοΐας.
Ιερά Μονή Αγίας Τριάδας
Σε έναν χαρακτηριστικό βράχο των Μετεώρων, επιβλητικό, μεγαλοπρεπές και απόκρημνο. Έγγραφο του ηγεμόνα Συμεών Ουρεσή-Παλαιολόγου δείχνει ότι η Αγία Τριάδα ήταν οργανωμένο μοναστήρι ήδη από το 1362. Ο σημερινός κύριος ναός ανεγέρθηκε γύρω στο 1476 και είναι ένας μικρός σταυροειδής δικιόνιος ναός με κεντρικό τρούλο στη στέγη του. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το Λαογραφικό Μουσείο της μονής, το οποίο διαθέτει πλούσια συλλογή από παλιά υφαντά, σκεύη, εργαλεία και αντικείμενα λαϊκής τέχνης.
Ιερά Μονή Ρουσάνου
Ιδρύθηκε το 1529, πάνω στα ερείπια παλαιότερων κτισμάτων. Ο ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος χτίστηκε γύρω στο 1530 και είναι αγιορείτικου τύπου. Οι τοιχογραφίες που καλύπτουν τον κυρίως ναό και τον νάρθηκα ανήκουν στην Κρητική Σχολή (σύμφωνα με τους ειδικούς, στον Τζώρτζη, μαθητή του Θεοφάνη του Κρητός). Αν και ο ναός της μονής είναι αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, η μνήμη της Αγίας Βαρβάρας (4 Δεκεμβρίου) τιμάται με ιδιαίτερη λαμπρότητα και ευλάβεια στο ομώνυμο παρεκκλήσι.
Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά
Κοντά στο χωριό Καστράκι και ανάμεσα στα ερειπωμένα μοναστήρια του Προδρόμου, της Αγίας Μονής και του Παντοκράτορος, βρίσκεται η Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά, πάνω σε έναν στενό βράχο, κομψό και επιβλητικό, με πολλούς ορόφους. Η οργανωμένη μοναστική ζωή στη μονή χρονολογείται από τις πρώτες δεκαετίες του 14ου αιώνα. Οι τοιχογραφίες του ναού του Αγίου Νικολάου αποτελούν το αρχαιότερο αυτόγραφο έργο του Θεοφάνη του Κρητός και φέρουν όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μοναδικής τέχνης του μεγάλου αγιογράφου της Κρητικής Σχολής.